Co się zmienia?
Od dnia 7 stycznia 2024 r. przepisy dotyczące konsumenta zawarte w art. 385(1)-385(3) Kodeksu cywilnego stosować się będą do osoby fizycznej prowadzącej gospodarstwo rolne. Dla uproszczenia, osoby te nazywamy w dalszej części "rolnikami". Podstawy prawne omawianych zmian, w tym dane Ustawy, znajdują się w końcowych fragmentach niniejszego tekstu.
Ustawa rozciąga zatem na umowy z rolnikami przepisy Kodeksu Cywilnego dotyczące niedozwolonych postanowień umownych (tzw. klauzul abuzywnych). Postanowieniami takimi są te, które nie zostały uzgodnione z konsumentem indywidualnie, jeśli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Za nieuzgodnione indywidualnie uważa się zaś te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. To w rzeczywistości szerokie pojęcia, obrosłe orzecznictwem sądów i praktyką UOKiK.
Jakie mogą być skutki Ustawy?
Dodanie rolników w poczet osób objętych wymienionymi przepisami o ochronie konsumenta wywrze w efekcie istotny wpływ na zasady kontraktowania i pozycję rolników w stosunkach z przedsiębiorcami, w tym działającymi w branży OZE (zwłaszcza w odniesieniu do umów dzierżawy).
Zgodnie z Kodeksem Cywilnym niedozwolone postanowienia umowne nie wiążą konsumenta. Od 7 stycznia 2024 r. na skutek ten powoływać się będą mogli również rolnicy.
Ryzyko to nabiera szczególnego znaczenia dla sektora OZE, ze względu na zawieranie przez przedsiębiorców umów z rolnikami, zwłaszcza umów dzierżawy, na stosowanych powszechnie wzorcach umownych.
Które postanowienia wzorców umownych mogą mieć charakter abuzywny?
Identyfikacja klauzul niedozwolonych w przyjętym przez przedsiębiorcę do stosowania wzorze wymaga indywidualnej analizy. Kodeks Cywilny zawiera jedynie przykładowy katalog takich postanowień. Już tylko w tym katalogu znajdują się klauzule, które spotyka się w funkcjonujących na rynku OZE wzorcach, a które:
(i) zezwalają przedsiębiorcy na przeniesienie praw i przekazanie obowiązków wynikających z umowy bez zgody konsumenta;
(ii) uzależniają zawarcie, treść lub wykonanie umowy od zawarcia innej umowy, niemającej bezpośredniego związku z umową zawierającą oceniane postanowienie;
(iii) uzależniają spełnienie świadczenia od okoliczności zależnych tylko od woli kontrahenta konsumenta.
W ogólnym ujęciu, cechy abuzywności mogą wykazywać te postanowienia, które dają przedsiębiorcy uprawnienie do jednostronnego kształtowania stosunku prawnego z rolnikiem, bez uwzględnienia - co do zasady słabszej w tej relacji - pozycji rolnika, na którego Ustawą rozszerzono ochronę, należną dotychczas konsumentom.
Jakie działania podjąć?
W związku z istotnym wpływem Ustawy na relacje kontraktowe między przedsiębiorcami a rolnikami, konieczna jest analiza wszystkich stosowanych dotychczas w branży wzorców umów, zwłaszcza umów dzierżawy, pod kątem ryzyka abuzywności występujących w nich klauzul. Efektem analizy powinno być rozpoznanie ryzyk i uzgodnienie z doradcą prawnym możliwych sposobów ich mitygacji, w tym ewentualne podjęcie przez przedsiębiorcę decyzji co do modyfikacji stosowanego wzorca.
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 14 kwietnia 2023 r. o konsumenckiej pożyczce lombardowej (Dz. U. poz. 1285), która wejdzie w życie 7 stycznia 2024 r. (w tym tekście jako "Ustawa").
Art. 6 pkt 4 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników.
Jak się z nami skontaktować?
Zachęcamy do kontaktu, jeśli mają Państwo pytania lub chcieliby upewnić się, czy Ustawa oddziaływać będzie również na umowy zawarte przed dniem jej wejścia w życie. Zespół DWF pozostaje do Państwa dyspozycji także w przypadku potrzeby wsparcia w procesie dostosowania działalności w stosunkach z rolnikami do nowej rzeczywistości prawnej.
