JAK JEST OBECNIE
W myśl obecnie obowiązujących przepisów (t.j. art. 156 § 1 KPA), w okresie 10 lat od dnia ogłoszenia lub doręczenia decyzji administracyjnej, możliwe jest stwierdzenie jej nieważności, jeżeli decyzja ta:
- została wydana z naruszeniem przepisów o właściwości,
- została wydana bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa,
- dotyczy sprawy już rozstrzygniętej inną ostateczną decyzją lub też sprawy, którą załatwiono milcząco,
- została skierowana do osoby niebędącej stroną w sprawie,
- była niewykonalna w dniu jej wydania i jej niewykonalność ma charakter trwały,
- w razie jej wykonanania wywołałaby czyn zagrożony karą,
- zawiera wadę powodującą nieważność z mocy prawa.
Zgodnie z kolei z art. 156 § 2 KPA, w na podstawie przesłanek wymienionych w lit. 1), 3), 4) oraz 7) powyżej, nie jest możliwe stwierdzenie nieważności decyzji, jeżeli od dnia jej ogłoszenia lub doręczenia upłynął już 10-letni okres.
Niezależnie od powyższego, nie jest możliwe stwierdzenie nieważności decyzji administracyjnej, jeśli wywołała ona nieodwracalne skutki prawne. Zachodzą one wówczas, gdy organ administracyjny nie ma własnych kompetencji, na podstawie których mógłby doprowadzić, na drodze postępowania administracyjnego, do zmiany istniejącego stanu prawnego i odwrócenia skutków wywołanych wydaniem decyzji (zob.: wyrok NSA z 10.12.2019 r., I OSK 2210/17).
NOWELIZACJA
Jak wskazano w uzasadnieniu projektu Nowelizacji, celem jej uchwalenia jest doprowadzenie przepisów KPA do zgodności z Konstytucją RP, w związku zwyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 12 maja 2015 roku (sygn. akt P 46/13), stwierdzającym niezgodność z art. 2 Konstytucji RP, opisanego powyżej art. 156 § 2 KPA w zakresie, w jakim nie wyłącza on możliwości stwierdzenia nieważności decyzji wydanej z rażącym naruszeniem prawa, gdy od wydania decyzji nastąpił znaczny upływ czasu, a decyzja taka stanowiła podstawę nabycia prawa lub też jego ekspektatywy. W obszernym uzasadnieniu do powyżej wskazanego wyroku TK, czytamy m.in., że działanie organów państwa na podstawie prawa, będące przejawem zasady praworządności (legalizmu), nie oznacza bezwzględnego obowiązku eliminowania z obrotu wadliwych decyzji, na podstawie których strona nabyła prawo lub jego ekspektatywę (w szczególności jeżeli z takim nabyciem powiązane było powstanie obowiązku państwa), po upływie znacznego czasu od wydania tego aktu administracyjnego. Takie aspekty i konsekwencje zasady praworządności są bowiem ograniczone przez jej inne oblicze, tj. potrzebę stabilizacji stanów społeczno-gospodarczych ukształtowanych mocą aktu administracyjnego, a ponadto przez zasadę zaufania obywatela do państwa, w tym zasadę pewności prawa, które wynikają z art. 2 Konstytucji (zob.: wyrok TK z 12.05.2015 r., P 46/13, OTK-A 2015, nr 5, poz. 62.).
Zgodnie z Nowelizacją, rozszerzeniu ulegnie katalog przesłanek, których wystąpienie, przy jednoczesnym upływie 10-letniego okresu od wydania lub doręczenia decyzji administracyjnej, spowoduje brak możliwość stwierdzenia nieważności takiej decyzji. Wspomniane w zdaniu poprzednim rozszerzenie, obejmuje uzupełnienie katalogu z art. 156 § 2 KPA, o pozostałe pkt. z art. 156 § 1 KPA, czyli sytuacje, w których decyzja:
- została wydana bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa,
- była niewykonalna w dniu jej wydania i jej niewykonalność ma charakter trwały,
- w razie jej wykonanania wywołałaby czyn zagrożony karą
Nowelizacja przewiduje również dodanie § 3 do art. 158 KPA, zgodnie z którego brzmieniem, jeżeli od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji upłynęło 30 lat, nie będzie w ogóle możliwości wszczęcia postępowania w przedmiocie stwierdzenia nieważności takiej decyzji.
Ważnym jest, że przepisy Nowelizacji będą miały także zastosowanie do postępowań wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia Nowelizacje w życie. Oznacza to, że postępowania w przedmiocie stwierdzenia nieważności decyzji lub postanowienia, wszczęte po upływie 30 lat od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji lub postanowienia, które nie zostaną zakończone przed dniem wejścia w życie Nowelizacji, ulegną umorzeniu z mocy prawa.
SKUTKI NOWELIZACJI
Przepisy Nowelizacji będą miały duże znaczenie, zarówno w sferze prawnej, jak i faktycznej. Ich głównym celem, zgodnie z uzasadnieniem projektu komentowanej ustawy, było przede wszystkim doprowadzenie do zgodności przepisów KPA z Konstytucją RP. Nowelizacja niesie za sobą jednak także szerokie następstwa wobec procesu reprywatyzacji, polegającego na zwrocie m.in. nieruchomości, odebranych przez władze państwowe po II wojnie światowej. W konsekwencji jej wejścia w życie, stwierdzenie nieważności decyzji administracyjnych wydanych m. in. na mocy dekretu Krajowej Rady Narodowej o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m. st. Warszawy z dnia 26 października 1945 r. (tzw. dekret Bieruta), czy też dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej, na podstawie których dochodziło do faktycznego i prawnego zwrotu nieruchomości byłym właścicielom lub ich następcom prawnym, stanie się w większości przypadków niemożliwe, ze względu na upływ czasu.
Nie bez znaczenia pozostaje również fakt, iż przepisy Nowelizacji będą mieć wpływ na postępowania już wszczęte i niezakończone przed jej wejściem w życie. W takich bowiem sytuacjach, w wypadku toczącego się postępowania wszczętego po upływie 30 lat od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji lub postanowienia, będzie ono umarzane z mocy prawa. Warto zauważyć, że powyższe nie znajduje uzasadnienia w powołanym kilka akapitów powyżej wyroku TK z 2015 r., który jest wskazywany jako przyczyna wprowadzenia przepisów objętych Nowelizacją.
Nowelizacja z pewnością przyczyni się do wzmocnienia pewności obrotu prawnego, co jest istotne z punktu widzenia inwestorów działających na rynku nieruchomości. Ryzyko utraty w przyszłości, praw do nieruchomości, z uwagi na trwające postępowania reprywatyzacyjne, na które byli narażeni potencjalni nabywcy nieruchomości, znacznie się bowiem zmniejszy.
Rzeczywiste skutki nowych przepisów i ich skalę poznamy po wejściu Nowelizacj w życie, co nastąpi w terminie 30 dni od jej ogłoszenia.
Please do not hesitate to contact us if you have any questions or concerns. Our experts from the Real Estate Department will be delighted to answer your questions.
